Skip to main content

Prikkelgevoelig?

Hypergevoeligheid bij verschillende zintuiglijke modaliteiten is een kenmerk van een stoornis in het autisme spectrum (Autism-spectrum disorder, ASD) en hyper- of hypogevoeligheid voor zintuiglijke waarnemen is aan de DSM-5 criteria voor ASD diagnose toegevoegd.

Hyper- en hypogevoeligheid voor zintuiglijke prikkels wordt beschreven als een atypische respons op elk van de zintuiglijke modaliteiten: zien, horen, tast, reukzin, evenwicht en activiteitsniveau.

Onder klinische ADHD-populaties is tevens abnormale zintuiglijke gevoeligheid gerapporteerd onderzoek is echter schaars. Micoulaud-Franchi et al. (2015) hebben aangetoond dat volwassenen met ADHD een tekort hebben in de vaardigheid om irrelevante geluiden, zoals het geluid van een koelkast die in- of uitschakelt, te filteren. Dit kan beschouwd worden als een hypersensitief gehoor. Er werd een relatie gezien tussen abnormale gehoorgevoeligheid en een toegenomen inattentie score in ADHD.

Gehoor Hypergevoeligheid is eerder gerapporteerd in een studie die het algemene functioneren van een grote groep volwassenen met ADHD beschrijft (Kooij et al, 2001).

Een andere studie toonde hypergevoeligheid voor pijn bij volwassenen met ADHD, vergeleken met de norm, aan (Treister et al, 2015).

Meer studies zijn gedaan onder kinderen met ADHD. Een systematisch onderzoek door Ghanizadeh (2011) omvattende 11 studies, aangaande kinderen met ADHD, toonde aan dat bij de meeste van deze studies een verhoogde gevoeligheid voor zintuiglijke waarnemingen gerapporteerd werd.  Verdere studies hebben aangetoond dat de ADHD-medicatie methylfenidaat enkele van de zintuiglijke hyper gevoeligheden normaliseert, hetgeen suggereert dat de hypergevoeligheid gerelateerd is aan een ontregeld dopaminerg systeem.

Zoals we weten zijn in veel gevallen ADHD en ASD comorbide. In deze studie hebben wij de prevalentie van hyper- en hypo-zintuiglijke gevoeligheid onder 116 volwassenen met ADHD en autistische symptomen onderzocht. We hebben gebruik gemaakt van de Adolescent/Adult Sensory Profile-NL (AASP-NL) en de Autistisch-Spectrumquotiënt (AQ) vragenlijsten.

De prevalenties van hyper- en hypo zintuiglijke gevoeligheid en symptomen uit het autisme spectrum zijn vergeleken met de normwaarden. Zoals verwacht rapporteren volwassenen met ADHD meer autistische symptomen dan de normgroep en ook werd meer hypo- en hyper gevoeligheid, vergeleken met de controlegroep, waargenomen. Dit bleek vooral aanwezig bij zintuiglijke waarnemingen betreffende het activiteitsniveau en gehoor. Zintuiglijke hyper- en hypergevoeligheid zijn beide gerelateerd aan een verhoogde ADHD-score, het liet zelfs een dosis responsrelatie zien, maar geen relatie tot enig autistisch symptoom of een andere comorbide psychische aandoening.

Meer dan 43% van de vrouwen met ADHD vertoonde zintuiglijke hypo- of hyper gevoeligheid, vergeleken met 22% van de mannen met ADHD. Zintuiglijke hyper- of hypo gevoeligheid kan gezien worden als een van de kenmerken van volwassenen met ADHD, vooral vrouwen, onafhankelijk van enig autistisch symptoom.

Toekomstige research zal gericht dienen te zijn op de implicaties van deze zintuiglijke ontregeling, om de pathofysiologie bij (vrouwelijke) ADHD’ers te begrijpen en op het nut van de beoordeling van atypische zintuiglijke profielen in de diagnostische procedure van ADHD bij volwassenen.

 

Bijlenga D, Tjon-Ka-Jie JYM, Schuijers F, Kooij JJS. Atypical sensory profiles as core features of adult ADHD, irrespective of autistic symptoms, Eur Psychiatry 2017 Jun; 43:51-57

Denise Bijlenga

Denise Bijlenga

Oud bestuurslid Dr. Denise Bijlenga is psycholoog en gepromoveerd aan het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam. Denise heeft voor haar promotie onderzoek gedaan naar beslisproblemen en kwaliteit van leven bij milde complicaties in de late zwangerschap. Na haar promotie in 2010 is ze gaan werken als senior onderzoeker bij PsyQ Kenniscentrum ADHD bij volwassenen in Den Haag. Momenteel werkt zij bij SEIN op de afdeling slaapcentrum.