Onze Nederlandse collega Pieter Hoekstra uit Groningen, Accare laat ons het volgende weten over de mogelijke betrokkenheid van het immuun systeem bij ADHD, dat we graag met jullie delen:
De meeste grote psychiatrische stoornissen zijn op de een of andere manier gekoppeld aan het immuunsysteem, waaronder schizofrenie, bipolaire stoornis en depressie. Hoewel misschien minder bekend, is aandachtstekort / hyperactiviteitsstoornis (ADHD) ook geassocieerd met immunologische veranderingen. In de mei 2019 uitgave van European Child and Adolescent Psychiatry hebben Verlaet en collega’s [12] een aantal immuunmarkers in een groep kinderen met ADHD onderzocht in vergelijking met gezonde controles. Ze hebben enige aanwijzingen gevonden voor verhoogde niveaus van markers voor oxidatieve schade bij kinderen met ADHD. De auteurs beweren dat chronisch verhoogde oxidatieve stress kan leiden tot immunologische disfunctie resulterend in verhoogde IgE niveaus die het verband tussen ADHD en allergieën kunnen verklaren. Er is inderdaad sterk bewijs dat ADHD geassocieerd is met allergie. Personen met atopische ziekte hebben 30 -50% meer kans op het ontwikkelen van ADHD.
Wat zijn de meest fascinerende recente bevindingen die ADHD verbinden met immunologische veranderingen? In een landelijke, op een register gebaseerde cohortstudie in Denemarken was het optreden van infecties waarvoor ziekenhuisopnamen vereist waren, overtuigend geassocieerd met een daarop volgend verhoogd risico op een diagnose van ADHD, met een hazard rate ratio van meer dan 2. Een van de mogelijke verklaringen die de auteurs voorstellen is een directe impact van de infectie op de hersenen, als gevolg van het kruisen van infectieuze agentia door de bloed-hersenbarrière. Er kan sprake zijn van betrokkenheid van microgliale activering, pro-inflammatoire cytokines, anti-neuronale autoantilichamen en / of zelf-reactieve T-cellen, een gebied dat zeker verder onderzoek verdient in verband met ADHD.
Een andere waarschijnlijke verklaring voor het verband tussen infecties en ADHD is de betrokkenheid van immuungerelateerde genen in de etiologie van ADHD. Een dergelijke genetische connectie is onlangs bevestigd in een studie, die gegevens gebruikte uit beschikbare genoom-brede associatiestudies. Deze studie had als doel te bepalen of gemeenschappelijke genetische polymorfismen van psychiatrische stoornissen worden gedeeld met medische aandoeningen die worden gekenmerkt door betrokkenheid van immuun- en ontstekingsprocessen (waaronder allergische aandoeningen, klassieke auto-immuunziekten, andere ontstekingsziekten en kwetsbaarheid voor infectieziekten). Het genetische risico voor ADHD was specifiek geassocieerd met het genetische risico van serum C-reactief proteïne (een algemene marker voor immuunactivatie), kinderoorontsteking, psoriasis, reumatoïde artritis en vatbaarheid voor tuberculose.
Studies hebben ook gewezen op een verband tussen ADHD en auto-immuunziekten en / of een voorgeschiedenis van maternale auto-immuunziekte. In een Deense studie met het nationale ziekenhuisregister was de associatie van ADHD met auto-immuunziekten bij het individu het meest opmerkelijk met betrekking tot artritis juvenilis, type 1 diabetes en auto-immune thyroiditis; maternale auto-immuunziekten geassocieerd met ADHD bij de nakomelingen omvatten type 1 diabetes en ankyloserende spondylitis. Een andere studie met Noorse nationale registers, gebaseerd op een cohort van 2.500.118 personen, wees op gedeeltelijk geslachtsgebonden associaties tussen de aanwezigheid van ADHD en een auto-immuunziekte: hoewel er een duidelijk verband was tussen ADHD en psoriasis bij beide geslachten, was deze relatie veel sterker in vrouwen dan bij mannen; De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa waren exclusief gekoppeld aan ADHD bij vrouwen. De auteurs speculeren over de mogelijke etiologie voor de sekse-specifieke effecten door te wijzen op de bevindingen dat gliacellen, naast hun immunomodulerende eigenschappen en betrokkenheid bij ontstekingen, ook seks-bepaalde neurologische ontwikkelingsprocessen kunnen moduleren.
Een ander Noors op het register gebaseerd onderzoek wees uit dat maternale multiple sclerose en reumatoïde artritis geassocieerd waren met 80% en 70% hogere kans op ADHD bij hun nakomelingen, en maternaal astma met een 50% hogere kans. Er waren ook associaties van maternale hypothyreoïdie en type 1 diabetes en nakomelingen ADHD. De auteurs bespreken drie mogelijke mechanismen: door betrokkenheid van gemeenschappelijke genetische factoren, betrokkenheid van omgevingsfactoren, waaronder gebruik van maternale medicatie tijdens de zwangerschap, of door middel van ontstekingsreacties van het centrale zenuwstelsel bij de foetus.
Directe betrokkenheid van auto-immuniteit bij de etiologie van ADHD is gesuggereerd door de vondst van auto-antilichamen tegen dopamine transporter die correleert met de ernst van symptomen van ADHD in een genetisch geselecteerde subgroep van kinderen met ADHD. De auteurs noemen de hypothese dat deze auto-antilichamen kunnen worden geassocieerd met ontregeling van neuro-immuunsystemen, aangezien dopamine het samenspel tussen het immuunsysteem en het zenuwstelsel kan mediëren.
De potentiële rol van neuro-immuuncomponenten bij ADHD kan ook therapeutische implicaties hebben. Een optie die verder onderzoek waard is, is het verhogen van de vitamine D-niveaus, die beschermende effecten hebben tegen ontstekingen en oxidatieve stress en die gemiddeld lager zijn bij kinderen met ADHD dan bij gezonde kinderen. Een andere mogelijkheid is om voedselcomponenten die nadelige fysieke, allergische reacties kunnen veroorzaken, te elimineren. Verdere studie van de etiologische mechanismen die het verband tussen ADHD en het immuunsysteem verklaren, zou zeer welkom zijn en zou zich kunnen concentreren op de wisselwerking tussen veranderde immuunresponsen en algemene genetische en milieurisico’s.
European Child & Adolescent Psychiatry May 2019, Pieter J. Hoekstra, Volume 28, Issue 5, pp 601–602 |
