Tot een paar jaar geleden was het erg moeilijk in onderzoek aan te tonen dat ADHD ook bij verslaafde patiënten te behandelen was. In een eerder bericht (wetenschappelijk nieuws, mei 2014) werd al melding gemaakt van een eerste (Zweeds) onderzoek, dat overtuigend positieve resultaten kon voorleggen (Konstenius, 2014). Recent is een Amerikaans onderzoek gepubliceerd, waarbij grotendeels dezelfde principes toegepast zijn in een vergelijkbare onderzoekspopulatie, met opnieuw indrukwekkende cijfers.
Deze keer werden ADHD-patiënten met een cocaïneverslaving behandeld, en wel met amfetamine, een stimulans dat al lang toegepast wordt bij de behandeling van ADHD, maar tot nu toe nog nooit in een placebo-gecontroleerd onderzoek bij deze patiëntenpopulatie was gebruikt. Overigens is er al wel eerder, met enig succes, onderzoek gedaan naar het gebruik van amfetamine als substitutie-therapie bij stimulantia-verslaving, vergelijkbaar met de methadon-behandeling bij heroïneverslaving (Grabowski, 2004).
Niet minder dan 126 deelnemers werden gerandomiseerd over 3 groepen:
– één groep werd ingesteld op een streefdosering van 60 mg amfetamine/dag (MAS-ER): gemiddeld werd 53 mg bereikt.
– één groep werd ingesteld op een hogere streefdosering, nl 80 mg MAS-ER: de gemiddelde dagdosering van deze groep lag op 71 mg.
– de derde groep was de controlegroep en kreeg een placebo.
Het gebruikte amfetamine-preparaat, Mixed Amphetamin Salts, is een racemisch mengsel van l-amfetamine en d-amfetamine (beter bekend onder de merknaam Adderall); dit preparaat heeft in de VS een uitstekende staat van dienst, maar is in Europa niet beschikbaar. De aandachtige lezer heeft ondertussen al gezien dat de doseringen niet kleinzerig zijn, en duidelijk hoger liggen dan de gebruikelijke 0.5 mg/kg/dag, die wij hier ten lande voor dexamfetamine aanbevelen. Het onderliggende idee hierbij is dat bij verslaafde patiënten de gevoeligheid van het dopaminerge systeem verminderd is als gevolg van het middelengebruik, wat robuuste doseringen noodzakelijk maakt. Alle deelnemers kregen daarnaast een wekelijkse sessie cognitieve gedragstherapie/relaps preventie, hetgeen waarschijnlijk bijgedragen heeft aan de voorbeeldig hoge retentie in het onderzoek (tussen 67% en 79%).
Zoals gezegd liegen de resultaten er niet om:
– met actieve behandeling trad een significante verbetering op van de ADHD-symptomatologie, het meest in de lager gedoseerde groep.
– de maat voor abstinentie viel duidelijk beter uit in de beide interventiegroepen, met nu de beste score in de hoger gedoseerde groep, wat aansluit bij het gegeven dat amfetamine in deze doseringen een substituerende functie kan hebben bij de cocaïneverslaving.
Dit betekent dus dat de behandeling van ADHD niet alleen zinvol kan zijn om de hinderlijke ADHD-symptomen te stabiliseren, maar ook om abstinentie te bevorderen, en dat is mooi nieuws bij de behandeling van dubbele diagnose-patiënten.
Uit dit onderzoek mogen we concluderen dat ook dexamfetamine een nuttige rol kan spelen bij de behandeling van ADHD in combinatie met verslaving, en dat het belangrijk is stimulantia in voldoende hoge dosering (zo nodig hoger dan de standaard dosering) uit te proberen. Overigens ook een pleidooi om medicatie niet geïsoleerd in te zetten, maar ingebed in een geïntegreerde multimodale behandeling. De toekomst van ADHD bij verslaving ziet er weer wat beter uit.
Levin FR, Mariani JJ, Grabowski J et al, Extended-Release Mixed Amphetamine Salts vs Placebo for Comorbid Adult Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Cocaine Use Disorder: A Randomized Clinical Trial. JAMA Psychiatry. 2015 Jun 1;72(6):593-602.
