Professionals

De huisarts is het eerste aanspreekpunt wanneer jij of een gezinslid psychische of gedragsmatige zorgen of klachten heeft. Samen met de huisarts bespreek je wat de beste oplossing is. Bij lichte zorgen of klachten bij jezelf of in het gezin kan de huisarts voorstellen om zelf te behandelen, je kunt echter ook doorgestuurd worden naar de POH-GGZ. De POH-GGZ kan een korte begeleiding of behandeling geven. Bij meer ernstige klachten of bijvoorbeeld een duidelijk vermoeden op ADHD verwijst de huisarts je door naar een hulpverlener binnen de geestelijke gezondheidszorg. Dit kan een GGZ-instelling zijn, maar ook een (vrijgevestigd) psycholoog of psychiater. In sommige gevallen wordt verwezen naar een arts in een ziekenhuis, bijvoorbeeld een kinderarts.

De functie van POH-GGZ is in 2007 ontstaan naar aanleiding van de toenemende vraag om hulp bij psychische problemen in de huisartsenpraktijk. De POH-GGZ kan op verzoek van de huisarts een cliënt met psychische problemen zien om een beter beeld van de klachten te krijgen, vast te stellen of er behandeling nodig is en welke, en eventueel verdere begeleiding verlenen. De functie van POH-GGZ kan door verschillende soorten hulpverleners worden vervuld, bijvoorbeeld door psychologen, verpleegkundigen of maatschappelijk werkers.

Een psycholoog is opgeleid om gedrag, gevoelens en gedachten van mensen te bestuderen. De titel ‘psycholoog’ is in Nederland niet wettelijk beschermd, iedereen die psychologie heeft gestudeerd kan zich in feite psycholoog noemen. De beroepstitels gezondheidszorgpsycholoog (gz-psycholoog), klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog en psychotherapeut zijn wel wettelijk beschermd.

Net als een huisarts bekijkt een psycholoog wat het probleem is en stelt vervolgens een diagnose en behandelplan op. Een psycholoog stelt een vorm van begeleiding of behandeling voor door in gesprek te gaan over je klachten, zorgen of problemen, en soms ook wel door oefeningen en opdrachten te geven. Een psycholoog kan geen medicijnen voorschrijven.

Een orthopedagoog is als opvoedkundige opgeleid om ontwikkelings-, opvoedings- of leerproblematiek te bestuderen. Vaak werkt een orthopedagoog met kinderen en jongeren. Een orthopedagoog kan onderzoek doen aan de hand van psychologische testen, gesprekken, observaties en vragenlijsten, gericht op bij voorbeeld onderzoek van de persoonlijkheid of intelligentie. Hij of zij zorgt voor goede informatievoorziening naar direct betrokkenen als ouders/verzorgers, eventuele andere familieleden, begeleiders en leerkrachten. Orthopedagogen zijn werkzaam bij onder andere op scholen, GGZ-instellingen, gehandicaptenzorginstellingen, onderzoeksinstituten (soms als onderdeel van een universiteit), de Raad voor de Kinderbescherming ende sociale of wijkteams. Ook zijn er orthopedagogen met een eigen praktijk.

Een jeugdhulpverlener is op geleid om klachten en zorgen binnen het gezin te herkennen en begeleiden. De wetenschap is het eens met cliënten dat het belangrijkste het contact, de relatie tussen cliënt en hulpverlener is. Er zijn tien aspecten onderscheiden van de ideale hulpverlener met betrekking tot de relatie. Het gaat om de volgende aspecten: deskundigheid aandacht, betrokkenheid, begrip, steun, acceptatie, echtheid, empathie, warmte. De jeugdhulpverlener zal in overleg met de ouders en eventueel school een plan voor begeleiding opstellen. Wanneer er een vermoeden bestaat op een ontwikkelingsstoornis als ADHD zal de hulpverlener met de ouders bespreken of nader onderzoek ingesteld moeten worden. In dat geval zal vaak een doorverwijzing naar een gespecialiseerde behandelaar of instelling gedaan worden.

Een psychotherapeut is een psycholoog of psychiater die een aanvullende opleiding tot psychotherapeut heeft gevolgd. Een psychotherapeut werkt in een ggz-instelling of in een eigen praktijk en geeft vormen van behandeling en begeleiding bij meer complexe en meer structurele zorgen en klachten. Bij psychotherapie staan gesprekken en de relatie tussen de cliënt(en) en hulpverlener centraal. De cliënt kan een individu zijn, maar ook een gezin of groep mensen. Een psychotherapeutische behandeling is in het algemeen meer langdurig van aard als dat nodig is.

Een psychiater is een arts die zich na de opleiding geneeskunde heeft gespecialiseerd in de psychiatrie. Een psychiater stelt een diagnose en behandelt mensen met psychiatrische problemen, zoals een ontwikkelingsstoornis, een stemmingsstoornis, een psychose en dergelijke. ADHD valt in de categorie van ontwikkelingsstoornissen, net als bijvoorbeeld autisme. Psychiaters zijn medisch specialisten, naast psychotherapie mogen ze daarom ook medicijnen voorschrijven, in tegenstelling tot een psycholoog. Wanneer een behandeling waarbij medicatie gewenst of nodig is, worden over het algemeen behandeld door een gespecialiseerde verpleegkundige of arts. Dit kan een verpleegkundig specialist- GGZ, een jeugdarts, een arts, of een medisch specialist zijn, bijvoorbeeld een (kinder)psychiater of een kinderarts.

Een psychiater werkt vaak samen met andere hulpverleners zoals psychologen, psychotherapeuten en maatschappelijk werkers. Ze zijn werkzaam in ggz-instellingen en in poliklinieken van algemene ziekenhuizen. Daarnaast hebben sommige psychiaters een eigen praktijk.

Een medisch specialist is een arts die zich na de opleiding geneeskunde heeft gespecialiseerd in bijvoorbeeld de kindergeneeskunde, de jeugdgezondheidszorg of neurologie. Een medisch specialist stelt meestal niet zelf een diagnose maar kan wel behandeling instellen van mensen met psychiatrische of ontwikkelingsproblemen, zoals ADHD. ADHD valt in de categorie van ontwikkelingsstoornissen, net als bijvoorbeeld Autisme. Ontwikkelingsproblemen op het gebied van aandacht en impulsiviteit waarbij medicatie nodig is, worden over het algemeen behandeld door een gespecialiseerde verpleegkundige of arts. Dit kan een Verpleegkundig Specialist GGZ, een jeugdarts, een verslavingsarts, een basis arts, een (kinder)neuroloog of een kinderarts zijn.

Een arts of medisch specialist werkt vaak samen met andere hulpverleners zoals psychologen, psychotherapeuten en maatschappelijk werkers. Ze zijn werkzaam in ggz-instellingen en in poliklinieken van algemene ziekenhuizen. Daarnaast hebben sommige psychiaters een eigen praktijk.

Een Verpleegkundig Specialist GGZ heeft zich na de opleiding verpleegkunde gespecialiseerd in psychiatrische hulpverlening. Een VS GGZ ondersteunt en begeleidt mensen in hun herstelproces, vaak ook met praktische problemen omtrent werk, studie en/of huisvesting. Een VS GGZ mag ook behandeling met medicatie instellen en begeleiden. Een VS GGZ werkt vaak in een team van hulpverleners vanuit een ggz-instelling.

Bij een maatschappelijk werker kun je terecht voor hulp bij praktische problemen, bijvoorbeeld rondom financiën, werk, wonen of administratieve zaken. Een maatschappelijk werker biedt geen behandeling voor psychische problemen, maar wel adviesgesprekken en praktische ondersteuning. Maatschappelijk werkers zijn vaak verbonden aan een ggz-instelling en kunnen op die manier bij een behandeling worden betrokken. Daarnaast zijn er ook Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) instanties in elke regio, met wie je direct contact op kan nemen (zoek op ‘AMW + je regio). Hulp via een AMW is gratis en je hebt geen verwijzing nodig.

Een systeem therapeut is opgeleid om spanningen en zorgen binnen de familie of het gezin te herkennen en begeleiden. Met name wanneer er duidelijke spanningen of zorgen bestaan welke het gezinsleven en de relaties tussen de gezins- of familie leden negatief beïnvloeden kan een begeleiding via systeem therapie geadviseerd worden. Een systeem therapeut werkt vaak in groepsverband met andere therapeuten in een GGZ instelling maar kan ook ik een vrij gevestigde praktijk werken.

Een casemanager is verantwoordelijk voor de regie van de zorg en ziet erop toe dat de cliënt binnen en buiten de ggz de juiste vorm van zorg en ondersteuning krijgt. Ze moeten er voor zorgen dat verschillende hulpverleners elkaar goed informeren. Ze dienen op te letten hoe het met de cliënt gaat en grijpen in als dat nodig is. Casemanagers stimuleren de cliënt en ondersteunen hem bij het zetten van de stappen die nodig zijn op de verschillenden leefgebieden.

Een ervaringsdeskundige is iemand die zelf ervaring heeft met (ernstige) psychische klachten en een opleiding heeft gevolgd om deze ervaring constructief te gebruiken. Omdat de ervaringsdeskundige zelf psychische klachten heeft gehad en een eigen herstelproces heeft doorlopen, kan hij of zij goed aansluiten bij cliënten. Ervaringsdeskundigen hebben een persoonlijke aanpak en werken vanuit een het principe van ondersteuning van de eigen veerkracht en herstel voor de persoon en de omgeving. Er zijn MBO en HBO opleidingen voor ervaringsdeskundigen waar steeds meer hulpverleners aan hebben deelgenomen. Op het gebied van ADHD of klachten welke samengaan met aandacht en impuls controle zijn de ervaringsdeskundigen georganiseerd via enkele grote verenigingen: Impuls en Woortblind voor volwassenen en Balans en Digitaal voor jeugdigen.

Een coach is geen beschermde titel: iedereen mag zich coach noemen. Een professionele coach beschikt wel over de juiste knowhow, competenties en coaching vaardigheden om mensen, teams en/of organisaties vooruit te helpen. Een goede coach begeleidt en ondersteunt mensen op een constructieve wijze. Inzet kan bijvoorbeeld zijn om persoonlijke doelen te behalen of talenten te ontdekken. Hierbij is een belangrijk onderdeel het benutten van het eigen herstel of de eigen veerkracht. Dat kan zowel op het werk, in de privésfeer, in de vrije tijd en/of in de maatschappij. Het komt regelmatig voor dat een coach ook ervaringsdeskundige is.