Dochterlief heeft ADHD en is slim. Ze is zeven en zit in groep 5. Ze heeft een groep overgeslagen. Op school viel ze de eerste jaren niet echt op. Dat kwam door haar intelligentie. Ze was hierdoor namelijk op school goed in staat om sociaal gewenst gedrag te vertonen en om gemiddeld te presteren. Zelfs haar ADHD wist ze op school vaak te verbloemen.
Het typische ADHD gedrag bewaarde ze voor thuis. Een compliment dat wel, want kinderen laten zich altijd gaan in een vertrouwde omgeving. Maar er was meer. Thuis maakte ze de mooiste, gedetailleerde, tekeningen en de meest ingewikkelde puzzels. Dat deed ze op school niet. Ze kwam thuis met krastekeningen en op school koos ze ervoor om eenvoudige puzzeltjes te maken.
ADHD en een hoge intelligentie is een paradoxale combinatie. Door de concentratieproblemen
kan dochterlief weinig met haar slimheid. Ze heeft moeite om een bepaalde briljante gedachte vast te houden en dat is niet handig. We hebben regelmatig te maken met een gefrustreerd meisje dat steeds wordt afgeleid als ze net iets slims aan het bedenken is.
Ze is niet hoogbegaafd, omdat dit niet officieel is aangetoond met een test. Het didactisch onderzoek liet wel een voorsprong zien, maar dochterlief had geen zin om haar medewerking te verlenen aan nog meer testen en ze maakte de intelligentietest omdat het moest.
Een intelligentietest is natuurlijk altijd een momentopname. Een verkeerde uitslag kan mensen uitnodigen om een kind in een hokje te plaatsen, waar het niet hoort. Daarbij laat een kind met ADHD zich lastig testen. Ze hebben er soms gewoon geen zin in of ze vinden dat het te lang duurt. Het is goed mogelijk dat een kind met ADHD door de concentratieproblemen bij bepaalde vragen onvoldoende scoort met een valse en te lage score als gevolg.
Onderpresteren kan het testresultaat ook negatief beïnvloeden. Er is sprake van onderpresteren
als een kind structureel minder presteert dan waar het cognitief toe in staat is. Een signaal van onderpresteren is bijvoorbeeld dat er bij eenvoudige opgaven meer fouten worden gemaakt dan
bij complexe opgaven.
Faalangst kan de score van een test ook onbetrouwbaar maken. Faalangst gaat gepaard met een hoge nauwkeurigheid en veel controleren. Een kind met faalangst heeft een laag werktempo en laat vaak minder zien dan wat het werkelijk kan.
Het is de vraag of de testscores een weerspiegeling zijn van de intelligentie of van de problemen die ADHD veroorzaakt bij het maken van de test. De problemen die deze kinderen vaak hebben op school kunnen er ook aan bijdragen dat ze minder kennis en vaardigheden opdoen. Hierdoor raakt een kind steeds minder gemotiveerd met als gevolg dat allerlei aspecten van denken, geheugen en fantasie onvoldoende worden ontwikkeld.
Bij het meten van intelligentie zal dus rekening moeten worden gehouden met de beperkingen die ADHD met zich meebrengt en op welke manieren dit de score kan beïnvloeden.
We moeten de waarde van een intelligentietest niet overschatten, maar de verschillende onderdelen van een test juist interpreteren. Een test kan bijvoorbeeld wel informatie geven over het vermogen van het kind om sociale situaties te doorzien en te begrijpen of over het vermogen om te plannen en te organiseren. De testresultaten zeggen dus iets over de manier van leren en over de manier waarop informatie door het kind wordt verwerkt.
Een kind met ADHD en een hoog IQ kan zich extra ongelukkig voelen en zichzelf de schuld geven
van dingen die mislukken. Iedereen beweert namelijk dat het kind slim is, maar het presteert toch beneden het niveau. En daar ligt nou precies het probleem. Het kind moet zich voortdurend aanpassen aan de geldende norm en dat lukt natuurlijk niet.
Het is belangrijk om te weten dat dit niet komt door onwil, maar door onmacht.
Geen enkel kind vindt het namelijk leuk om een uitzondering zijn.
